Μαζί τα φάγαμε ;

Οι απλοϊκές αφηγήσεις για ολιγάρχες, τοκογλύφους, συνδικαλιστές και αργόμισθους, αλλά και τα αριθμητικά μεγέθη της μακροοικονομίας δεν είναι ικανά να δώσουν απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα, που μας αφορούν.

Όπως, πώς λειτουργεί η ελληνική οικονομία στην πράξη, σε τι διαφέρει από άλλες δυτικές οικονομίες και με ποιες δυνάμεις ή ποιες πρακτικές μπορούμε να ξεπεράσουμε την κρίση. Για τον Αρίστο Δοξιάδη*, συγγραφέα του βιβλίου «το αόρατο ρήγμα», οι απαντήσεις βρίσκονται στα σχέδια των οικογενειών, στο μέγεθος των επιχειρήσεων, στον τρόπο που παράγουμε, στην οργάνωση του κράτους, στις λεπτομέρειες των νόμων και στα κίνητρα των πολιτικών.

Διαπιστώνει πως οι θεσμοί, είτε επίσημοι, είτε άτυποι, αλλά και οι καθημερινές συμπεριφορές, διαμόρφωσαν την οικονομία που κατέρρευσε το 2009 και αυτά πρόκειται να διαμορφώσουν την οικονομία που αναδύεται.

Το βιβλίο επιχειρεί να ανασυνθέσει την πολιτική οικονομία της Ελλάδας με τα εργαλεία της νεοθεσμικής σχολής, αλλά και να συγκεράσει την καθημερινότητα με τα μακρομεγέθη, τους "ανθρώπους΄" με τους "αριθμούς", το τοπικό με το παγκόσμιο.
Αναφέρεται σε παραδείγματα από τον τουρισμό, τη ναυτιλία, τη γεωργία, τη δημόσια διοίκηση και από άλλες δραστηριότητες, και φθάνει μέχρι τα ελλείμματα, την ανεργία και τη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη.

Με απλά λόγια και ανθρώπινους όρους, περιγράφει τι σημαίνει η μετάβαση από την στρεβλή ευμάρεια της μεταπολίτευσης σε μια παραγωγική και εξωστρεφή ανάπτυξη.

Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο.

[...] Δεν ισχύει όμως ότι σε κάθε κρίση και σε κάθε χρεοκοπία κάποιοι «τα φάγανε». Η κρίση μπορεί να οφείλεται σε συστημικούς μηχανισμούς χωρίς ηθικούς αυτουργούς, σε λάθη λίγων, σε κοντόφθαλμους υπολογισμούς πολλών, σε αντιθέσεις ανάμεσα στον ατομικό ορθολογισμό και στο συλλογικό αποτέλεσμα. Ή μπορεί ορισμένα φαινόμενα να φανερώθηκαν ως ανήθικα εκ των υστέρων, ενώ δεν ενοχλούσαν την εποχή της γενικής ανόδου των εισοδημάτων.

Γι’ αυτό, είναι σημαντικό πρώτα να αναρωτηθούμε τι έφταιξε και μετά ποιοι έφταιξαν. Αν το «τι έφταιξε» μας οδηγεί στις πράξεις μιας μικρής ομάδας ισχυρών, τότε έχει μεγάλη σημασία η ευθύνη της ομάδας αυτής και η απομάκρυνσή της από θέσεις πολιτικής και οικονομικής εξουσίας. Ακόμα κι έτσι, όμως, έχει σημασία τι ακριβώς έκανε η ομάδα αυτή.

Αν το κρίμα τους ήταν ότι έκλεβαν δισεκατομμύρια και τα έστελναν σε offshore, τα πολιτικά συμπεράσματα είναι απλά: τους διώχνουμε, διαπραγματευόμαστε τη διαγραφή του παλιού χρέους, εξοικονομούμε από εδώ και πέρα όσα εκείνοι έκλεβαν κάθε χρόνο, έχουμε υγιή οικονομικά και συνεχίζουμε τη δουλειά μας. Αν όμως με τις πράξεις τους δημιούργησαν μια στρατιά αργόμισθων, ή στρέβλωσαν την οικονομία έτσι ώστε να μην παράγει τίποτε, τότε η -απλή απομάκρυνσή τους δεν λύνει το πρόβλημα. Θα πρέπει να διορθωθούν οι αδυναμίες της οικονομίας που εκείνοι δημιούργησαν, κι αυτό σημαίνει οδυνηρές αλλαγές για πολλούς που δεν έφταιξαν αλλά βρέθηκαν να κάνουν λάθος δουλειές, ή να έχουν εισοδήματα νόμιμα μεν αλλά παρασιτικά.

Ακόμα πιο περίπλοκα είναι τα πολιτικά συμπεράσματα αν οι περισσότερες στρεβλώσεις δεν ανάγονται σε πράξεις μιας κλειστής αυταρχικής ομάδας, αλλά στις επιλογές, πολιτικές και οικονομικές, εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών και επιχειρήσεων σε συνθήκες δημοκρατίας και ελεύθερης αγοράς, έστω ελαττωματικής και περιορισμένης. Τότε είναι που οι διαπιστώσεις και οι προτάσεις πρέπει να εστιάσουν σε θεσμούς και όχι σε πρόσωπα. Το συμπέρασμα ότι η κρίση δεν ανάγεται σε μια δράκα ολιγαρχών και υπουργών δεν έχει αναγκαστικά δεξιό ή ελιτίστικο πρόσημο, του τύπου ότι φταίνε οι ανορθολογικοί, ανίκανοι ή τεμπέληδες Έλληνες. Μπορεί να έχει σοσιαλδημοκρατικό ή και ριζοσπαστικό αριστερό πρόσημο. Για παράδειγμα, η βασική μαρξιστική κριτική του καπιταλισμού δεν είναι ότι κάποιοι λίγοι κλέβουν τους πολλούς, αλλά ότι η σχέση του κεφαλαίου με τη μισθωτή εργασία είναι σχέση εκμετάλλευσης που οδηγεί σε εξαθλίωση και κρίσεις. Αν το κεφάλαιο το κατέχουν πολλοί ή λίγοι, έχει δευτερεύουσα σημασία.

Από τα προηγούμενα Κεφάλαια είναι προφανές ότι η δική μου ανάλυση δίνει προτεραιότητα σε θεσμούς και γενικευμένες πρακτικές, και λιγότερο σε ευθύνες προσώπων. Η συνοπτική απάντηση στο «τι έφταιξε» είναι: Το σύνολο των πρακτικών που εδραίωσαν ένα μόνιμα ελλειμματικό εξωτερικό ισοζύγιο, δηλαδή εδραίωσαν μια οικονομία όπου ο εξωτερικός δανεισμός ήταν απαραίτητος για να διατηρούμε τις δαπάνες που θεωρούμε φυσιολογικές.

Από τις πρακτικές αυτές, κάποιες ήταν αρπακτικές και παράνομες, και κάποιες ήταν κανονικές, νόμιμες και ηθικές, μέσα στα πλαίσια που λάμβαναν τις αποφάσεις τα πρόσωπα. Δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσουμε πόσο από το χρέος και τα ελλείμματα οφείλονται στην υψηλή διαπλοκή και πόσο στη συμπεριφορά των μεσαίων στρωμάτων, ούτε πόσο σε παρανομίες και πόσο σε σύννομες πράξεις. Αλλά είναι ξεκάθαρο ότι μεγάλο μέρος από αυτό που θεωρούσαμε κανονική οικονομική δραστηριότητα, και μεγάλο μέρος από τα εισοδήματα των μεσαίων στρωμάτων, έφτασαν να μην μπορούν να διατηρηθούν χωρίς εξωτερικό δανεισμό. Στο μέλλον, θα πρέπει ή να χαθούν ή να περιοριστούν μέχρι ν’ αλλάξει σε μεγάλη έκταση η παραγωγική βάση της χώρας. Επομένως, ακόμα κι αν η ζημιά έχει προέλθει από την «ολιγαρχία», δεν παύει να είναι ζημιά συστημική και όχι μια παροδική κλοπή, που μπορεί να σβήσει διαγράφοντας το παλιό χρέος. [...]

 

(*) Ο συγγραφέας Αρίστος Δοξιάδης γεννήθηκε το 1951, μεγάλωσε στην Αθήνα και σπούδασε κοινωνικές επιστήμες και οικονομικά στο Χάρβαρντ και στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του με μελέτες δημόσιας πολιτικής για το ελληνικό κράτος και για διεθνείς οργανισμούς.

Συμμετείχε σε πιλοτικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση της φτώχειας σε όλη την Ευρώπη, και στη συνέχεια διοίκησε εταιρείες συμβούλων επιχειρήσεων.

Από το 1995 εργάζεται σε Εταιρείες Επιχειρηματικών Συμμετοχών (venture capital) για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Έχει αξιολογήσει εκατοντάδες επιχειρηματικά σχέδια και έχει συνεργαστεί από κοντά με δεκάδες επιχειρηματίες. Από το 2010 γράφει άρθρα για την κρίση και τους θεσμούς στην ελληνική οικονομία. Ιστολογεί στο aristosd.wordpress.com. Το Αόρατο Ρήγμα είναι το πρώτο του βιβλίο.

 

 

 

 

πηγή : capital