Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία

απο το βιβλίο του Εριχ Φρομ         

Είμαστε περήφανοι που δεν είμαστε υποταγμένοι σε μία εξωτερική εξουσία, που έχουμε την ελευθερία να εκφράζουμε τις απόψεις και τα αισθήματά  μας και θεωρούμε σα δοσμένο πως η ελευθερία αυτή εγγυάται σχεδόν αυτόματα την ατομικότητά μας. Όμως το δικαίωμά μας να εκφράζουμε τις σκέψεις μας έχει κάποια σημασία  μόνο στην περίπτωση που μπορούμε να έχουμε δικές μας  σκέψεις.

Η ελευθερία από την εξωτερική εξουσία συνιστά θετικό κέρδος μόνο αν οι εσωτερικές ψυχολογικές συνθήκες επιτρέπουν την εδραίωση της ατομικότητάς  μας.  Εξετάζοντας τις δύο απόψεις  της ελευθερίας του σύγχρονου ανθρώπου τονίσαμε τις οικονομικές συνθήκες που συντείνουν στην αύξηση της απομόνωσης και αδυναμίας του ατόμου στην εποχή  μας.  Εξετάζοντας τις ψυχολογικές επιδράσεις  δείξαμε πως η αδυναμία αυτή οδηγεί είτε στο είδος φυγής που συναντάμε στον ολοκληρωτικό χαρακτήρα, είτε στον αναγκαστικό συμβιβασμό (κομφορμισμό) ώστε το άτομο να γίνεται αυτόματο, να χάνει το εγώ του ενώ ταυτόχρονα θεωρεί συνειδητά τον εαυτό του ελεύθερο και πως ανήκει στον εαυτό του.

Είναι σημαντικό να εξετάσουμε κατά ποιόν τρόπο ο πολιτισμός μας ενισχύει αυτή την τάση. Η κατάπνιξη των αυθόρμητων αισθημάτων, και κατά συνέπεια της ανάπτυξης της αυθεντικής ατομικότητας, αρχίζει από πολύ νωρίς, από τα πρώτα στάδια διαπαιδαγώγησης ενός παιδιού. Η εκπαίδευση έχει σαν αποτέλεσμα την αντικατάσταση των πρωτότυπων φυσικών ενεργειών με εντυπωμένα αισθήματα, σκέψεις και επιθυμίες. Παράδειγμα οι απωθήσεις της εχθρότητας και της απέχθειας. Τα παιδιά δείχνουν ανυπακοή , ή και εχθρότητα . Σκοπός της αγωγής είναι να εξαλείψει την ανταγωνιστική αυτή αντίδραση ή με τιμωρίες ή με δώρα και εξηγήσεις. Το παιδί εγκαταλείπει την εχθρότητά του αλλά αρχίζει να μην εκφράζει το αίσθημά του και με τον καιρό εγκαταλείπει και αυτό το ίδιο το αίσθημα. Παράλληλα διδάσκεται να καταπνίγει τη συνείδηση που έχει για την εχθρότητα και την ανειλικρίνεια. Στην ωριμότητα θα χάσει την αίσθηση της διάκρισης ανάμεσα σ΄έναν καλό και σ΄ένα κάθαρμα.

Από το άλλο μέρος διδάσκεται να έχει αισθήματα που δεν είναι δικά του, όπως το να συμπαθεί τους ανθρώπους, να δείχνει φιλικό, ό,τι δεν κατορθώσει η εκπαίδευση το πετυχαίνει η κοινωνική πίεση στη συνέχεια. Αν δεν χαμογελάς δεν είσαι ευχάριστος και πρέπει να είσαι ευχάριστος για να προσφέρεις τις υπηρεσίες σου. Η φιλία, η καλή διάθεση, γίνονται αυτόματα ανακλαστικά που τα φορά κανείς όπως γυρίζει το διακόπτη ανάβοντας και σβήνοντας το φως. Σε αρκετές περιπτώσεις το πρόσωπο γνωρίζει ότι υποκρίνεται. Στις περισσότερες όμως χάνει την ικανότητα να διακρίνει το ψεύτικο αίσθημα από την αυθόρμητη φιλικότητα. Δεν απωθείται μόνο η εχθρότητα άμεσα αλλά και η φιλικότητα. Αυθόρμητα συναισθήματα παραχωρούν τη θέση τους σε πλαστά συναισθήματα. Στην κοινωνία μας τα συναισθήματα γενικώς αποθαρρύνονται. Ο συναισθηματικός είναι νοσηρός και μη ισορροπημένος. Με την αποδοχή αυτού του κανόνα το άτομο έχει εξασθενίσει . Η σκέψη του πτώχεψε και έγινε ανούσια. Από την άλλη επειδή απαιτείται να υπάρχει και ολίγον συναίσθημα καταλήξαμε στη φτηνή και ανειλικρινή συναισθηματικότητα.

Ένα απαγορευμένο συναίσθημα είναι η αίσθηση του τραγικού. Η συναίσθηση του θανάτου και της τραγικής άποψης της ζωής αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Οι πολιτισμοί με ανώτερη εξέλιξη της εξατομίκευσης αντιμετωπίζουν το θάνατο σύμφωνα με την κοινωνική και ψυχολογική τους διάρθρωση. Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη έμφαση στη ζωή και παρίσταναν το θάνατο σαν μία σκοτεινή και θλιβερή συνέχιση της ζωής. Οι Αιγύπτιοι στήριζαν της ελπίδες τους στην αφθαρσία του σώματος, Ο Χριστιανισμός έκανε το θάνατο φανταστικό και προσπάθησε να παρηγορήσει τους δυστυχισμένους με τη μεταθανάτια ζωή.

Η εποχή μας αρνείται το θάνατο με αποτέλεσμα το άτομο αντί να μπορεί να μετατρέπει τη συνείδηση του θανάτου και της δυστυχίας σε βάση της ανθρώπινης αλληλεγγύης και σε εμπειρία χωρίς την οποία η χαρά δεν θα είχε ένταση και βάθος υποχρεώνεται να την απωθεί. ΄Ετσι ο φόβος του θανάτου ζει χωρίς να βρίσκει δικαίωση ανάμεσά μας και απωθούμενος γίνεται στείρος και οι εμπειρίες της ζωής γίνονται πεζές .

Στην απαγόρευση των αισθημάτων ρόλο παίζει και η ψυχιατρική. Προβάλλει μία ομαλή προσωπικότητα που ποτέ δεν δείχνει πολύ θυμό, πολύ λύπη ,πολύ έξαψη. Ότι δεν συμβιβάζεται με το πρότυπο αυτό είναι νευρωτικό. Στην εκπαίδευση η πρωτότυπη νόηση αποθαρρύνεται και στο μυαλό εισάγονται έτοιμες σκέψεις. Με τον τρόπο αυτό εκτός από τον αποκλεισμό της ανεξάρτητης σκέψης, εισάγεται και η ανειλικρίνεια με το να δίνεται στο παιδί πλασματική εικόνα του κόσμου. Επιπλέον τα παιδιά βομβαρδίζονται με πληροφορίες για διαφορετικά πράγματα χωρίς να τους μένει αρκετός χρόνος για σκέψη.

Άλλος παρόμοιος τρόπος αποθάρρυνσης της σκέψης είναι να θεωρείται κάθε αλήθεια σχετική, υποκειμενική, σχεδόν θέμα γούστου. Τελικά η σκέψη χάνει το βασικό της κίνητρο τις επιθυμίες και συμφέροντα του ανθρώπου και γίνεται μια μηχανή που καταγράφει γεγονότα.

 

 

 

 

πηγή : glikiazoi     

 

 

 

Σημείωση ιστολογίου : Η αλήθεια είναι υποκειμενική καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που καθορίζουν την προσωπικότητα του κάθε ατόμου - παρατηρητή. Αυτό όμως δεν είναι αποθάρρυνση της σκέψης ή πιο σωστά δεν πρέπει να είναι, αλλά, το εφαλτήριο για να ανιχνεύσουμε και τις αλήθειες των "άλλων", στην προσπάθεια να συνθέσουμε την μεγάλη εικόνα της Αλήθειας.