Παράνομη μετανάστευση, εθνική ασφάλεια και κοινωνική συνοχή

του Γιάννη Κολοβού        
και του Γιάννη Νομικού         

Η κατάσταση σήμερα

Ένα από τα θέματα που αποτελούν εκπεφρασμένη προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι και η αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. η εικόνα των συλληφθέντων αλλοδαπών για παράνομη είσοδο ή/και παράνομη παραμονή στην χώρα μας κατά τα τελευταία χρόνια ήταν η εξής:

 

 

 

 

 

 

 

 

 Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι τα τελευταία δύο χρόνια υπάρχει μία μείωση του αριθμού των συλληφθέντων. Επίσης, κατά τα τρία τελευταία χρόνια η πλειονότητα των συλληφθέντων προέρχεται από την Νοτιοανατολική Ασία (Πακιστάν, Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές) και όχι από την Αλβανία όπως συνέβαινε μέχρι και το 2007. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι η μείωση του αριθμού των συλληφθέντων από την Αλβανία οφείλεται και στην κατάργηση, από τον Δεκέμβριο του 2010, της βίζας για τους Αλβανούς υπηκόους, στους οποίους επετράπη η ελεύθερη παραμονή στην χώρα για διάστημα τριών μηνών (Καθημερινή, 13/3/2012).

 

Μία άλλη ενδιαφέρουσα  παρατήρηση είναι ότι ο αριθμός των επαναπροωθήσεων παρανόμων μεταναστών στις χώρες προέλευσής τους υπολείπεται σημαντικά του αριθμού των συλλήψεων. Αυτό αποτελεί μία ένδειξη ότι ο συνολικός πληθυσμός των παρανόμων μεταναστών που παραμένουν στην χώρα μας  πρέπει να αυξάνεται κάθε χρόνο. Ως προς το μέγεθος του πληθυσμού αυτού μόνον εκτιμήσεις μπορούν να γίνουν. Για παράδειγμα το ΕΛΙΑΜΕΠ εκτίμησε ότι το 2010 ο αριθμός των παρανόμων μεταναστών στην Ελλάδα ανερχόταν σε 470.000 (Καθημερινή, 16/1/2011), ενώ το υπουργείο Εσωτερικών εκτιμά ότι ο συνολικός αριθμός νόμιμων και παράνομων αλλοδαπών στην χώρα κυμαίνεται μεταξύ 1.300.000 και 1.500.000 ατόμων (Καθημερινή portal, 18/7/2012). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των αδειών παραμονής που χορηγεί το υπουργείο Εσωτερικών βαίνει μειούμενος τα τελευταία χρόνια. Ενώ την 1/12/2009 οι άδειες αυτές ήταν 602.797, την 1/12/2011 ήταν 497.248 σημειώνοντας μείωση 17,5% (1).

 

Παράνομη Μετανάστευση και Τρομοκρατία

Η παράνομη μετανάστευση είναι στην πραγματικότητα μια ασύμμετρη απειλή που αποσταθεροποιεί το ελληνικό κράτος και είναι ιδιαίτερης σημασίας να μελετηθούν οι αιτίες που οδηγούν κυρίως την Τουρκία να παραβιάζει το πρωτόκολλο επανεισδοχής παράνομων μεταναστών που έχει υπογράψει με την Ελλάδα ώστε να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης.

Η έλλειψη μεταναστευτικής πολιτικής δυστυχώς εξακολουθεί να υφίσταται παρʼ όλο που έχουν περάσει δυο δεκαετίες εμπειρίας της Ελλάδας ως χώρας υποδοχής των μεταναστών. Η μεταναστευτική πολιτική στην χώρα μας μαστίζεται από τις ίδιες αγκυλώσεις οι οποίες δεν επιλύουν το πρόβλημα, αλλά λειτουργούν σπασμωδικά και αποσπασματικά χωρίς χάραξη πολιτικής (policy making) για την ουσιαστική αντιμετώπισή του (2).

Το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης ορθώς έχει αναχθεί σε μείζον ανθρωπιστικό ζήτημα. Εντούτοις, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις περί ενός πλέγματος μεταξύ τρομοκρατίας και παράνομης μετανάστευσης. Αν και η Ελλάδα είναι αρκετά εκτεθειμένη σε αυτόν τον κίνδυνο, οι γνώσεις μας για το πλέγμα «τρομοκρατία-παράνομη μετανάστευση» παραμένουν ελλιπείς. Η έλλειψη έγκειται στο γεγονός ότι υπάρχουν τουλάχιστον τρεις αξιοσημείωτες δομικές κακοτεχνίες στον χώρο της δημόσιας διοίκησης (3):

Πρώτον, η αντιεγκληματική πολιτική εφάπτεται σε βραχυχρόνια κομματικά και επικοινωνιακά οφέλη. Ως εκ τούτου, υπάρχει παντελής έλλειψη μακροχρόνιου στρατηγικού σχεδιασμού.

Δεύτερoν, οι αγκυλώσεις της εξωτερικής μας πολιτικής συνθέτουν ένα νοσηρό προφίλ με συμπτώματα αδυναμίας, θυματοποίησης και ηττοπάθειας. Τουτέστιν, δεν υπάρχει ισχυρή πολική βούληση για δυναμική συμμετοχή της χώρας μας στην καταπολέμηση διακρατικών απειλών ασφαλείας.

Τρίτον, υπάρχει ελλιπής διάλογος και σχεδιασμός μεταξύ των υφιστάμενων κρατικών αρχών που χειρίζονται θέματα εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας αντίστοιχα. Οι σύγχρονες μορφές απειλών απαιτούν και ολιστικά μοντέλα σκέψης και σχεδιασμού.

Εν συνεχεία, η άνοδος της παράνομης μετανάστευσης οδηγεί σε αύξηση της εγκληματικότητας λόγω και της παρούσας οικονομικής κρίσης που βιώνει η Ελλάδα με αποτέλεσμα φαινόμενα αυτοδικίας να αυξήσουν τον κίνδυνο για μελλοντικά κτυπήματα από «κοιμώμενους πυρήνες» τρομοκρατικών ομάδων. Με την δικαιολογία της αίτησης του πολιτικού ασύλου και προκειμένου να μην παραβιαστεί η σχετική ευρωπαϊκή οδηγία άνθρωποι εισέρχονται παράνομα στην χώρα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι πολλοί παράνομοι μετανάστες που εισέρχονται στην Ελλάδα δηλώνουν ψεύτικες εθνικότητες ώστε να «δικαιούνται» να κάνουν υποβάλλουν τέτοια αίτηση.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί δήλωση αναλυτού της FRONTEX (4) που επισημαίνει ότι η ασφάλεια των ευρωπαϊκών συνόρων σχετίζεται και με εξτρεμιστικές και τρομοκρατικές ενέργειες που απειλούν την ζωή των πολιτών. Σίγουρα όλοι οι μετανάστες δεν αποτελούν απειλή, αλλά υπάρχουν άνθρωποι μεταξύ τους που δεν αναζητούν μια καλύτερη ζωή αλλά και πράγματα που έχουν σχέση με παράνομες δραστηριότητες.

Το ταχύτερο δυνατό, η Ελληνική κυβέρνηση πρέπει να δημιουργήσει ένα Κέντρο Συντονισμού Επιχειρησιακών Πληροφοριών ώστε οι αρμόδιες υπηρεσίες να ελέγχουν εξονυχιστικά όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά που τους προσκομίζουν οι μετανάστες και να υπάρχει επίσης ουσιαστική συνεργασία με τις διπλωματικές αντιπροσωπείες των αιτούντων πολιτικό άσυλο στην Ελλάδα.

Το θανάσιμο αμάρτημα της μεταναστευτικής πολιτικής της Ελλάδας

Το βασικό και διαχρονικό λάθος της μεταναστευτικής πολιτικής που προσπάθησαν να χαράξουν διαδοχικές κυβερνήσεις στην χώρα μας ήταν η εφαρμογή αλλεπάλληλων εκ των υστέρων νομιμοποιήσεων παρανόμων μεταναστών (1997, 2001, 2005 και 2007). Με την πρακτική αυτή η Ελλάς έδωσε ένα πολύ δυνατό μήνυμα στους παράνομους μετανάστες ότι αν καταφέρουν να εισέλθουν στην χώρα, να παραμείνουν σε αυτήν και να βρουν απασχόληση τότε αργά ή γρήγορα θα νομιμοποιηθούν! Είναι προφανές ότι αυτό το μήνυμα ήταν το αντίθετο από αυτό που έπρεπε να εκπέμψει η χώρα μας - και το εξέπεμψε τέσσερις φορές! Γιʼ αυτό και η εισροή παρανόμων μεταναστών προς την Ελλάδα (όπως αυτή καταδεικνύεται από τις σχετικές συλλήψεις) κορυφωνόταν στα έτη κατά τα οποία στην χώρα μας λάμβανε χώρα εκ των υστέρων νομιμοποίηση! Αν μάλιστα ληφθεί υπʼ όψιν ότι οι διαδικασίες εξέτασης και χορήγησης των αδειών παραμονής παρουσίασαν σημαντικά προβλήματα εγκυρότητας των συνοδευτικών εγγράφων των αιτήσεων και μαστίζονταν από αλλεπάλληλες περιπτώσεις διαφθοράς και πλαστογραφίας, τότε γίνεται αντιληπτό το μέγεθος της σαθρότητας των εκ των υστέρων νομιμοποιήσεων των παρανόμων μεταναστών που έγιναν στην χώρα μας.

Ας σημειωθεί επίσης ότι για το αδιέξοδο της πρακτικής των εκ των υστέρων νομιμοποιήσεων υπήρχε - ήδη από το 2004 - προειδοποίηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε ειδική έκθεσή της για την σχέση νόμιμης και παράνομης μετανάστευσης (5), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογράμμιζε ότι η αποτελεσματικότητα των (εκ των υστέρων) νομιμοποιήσεων μεταναστών έχει αμφισβητηθεί καθώς «προσφέρουν [οι νομιμοποιήσεις] μία μορφή ενθάρρυνσης της παράνομης μετανάστευσης. Προγράμματα ευρείας νομιμοποίησης και παρόμοια μέτρα φαίνονται να αυτοδιαιωνίζονται καθώς, συχνά, επιπρόσθετα ευρέα μέτρα απαιτούνται μόλις μετά από λίγα χρόνια. Μία μελέτη προγραμμάτων νομιμοποίησης σε οκτώ Κράτη-Μέλη συμπέρανε ότι τέτοια μέτρα λαμβάνουν χώρα κατά μέσο όρο κάθε 6,5 χρόνια» (σελ. 10). Κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι προσπάθειες εκ των υστέρων νομιμοποίησης «δεν φαίνονται να έχουν μακροπρόθεσμη επίδραση στην μείωση του αριθμού των παρανόμων μεταναστών, αλλά αντιθέτως μπορεί να λειτουργήσουν ως πρόσθετος παράγων έλξης για τους παράνομους μετανάστες» (σελ. 17). Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήριζε τον επαναπατρισμό των παρανόμων μεταναστών ως «την μόνη συνεπή προσέγγιση για την αντιμετώπιση των παρανόμως διαμενόντων» (σελ. 19). Για τους λόγους αυτούς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνιζε ότι «οι νομιμοποιήσεις δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως τρόπος διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, καθώς στην πραγματικότητα συχνά αναδύονται ως αρνητική επίδραση της μεταναστευτικής πολιτικής σε άλλα σημεία» (σελ. 17).

Ο Νόμος 3838 του 2010 για την ιθαγένεια και η μέχρι σήμερα εφαρμογή του

Όπως οι διαδοχικές εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις έτσι και ο νόμος 3838 του 2010 για την απόδοση ιθαγένειας (γνωστός και ως «νόμος Ραγκούση») ψηφίσθηκε - κατά τους υποστηρικτές του - προκειμένου να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή και την ομαλή συμβίωση γηγενών και μεταναστών. Ο νόμος αυτός προέβλεπε μεταξύ άλλων ότι: «Τέκνο αλλοδαπών που γεννιέται και συνεχίζει να ζει στην Ελλάδα από γονείς που διαµένουν μόνιµα και νόµιµα και οι δυο στην χώρα επί πέντε τουλάχιστον συνεχή έτη, αποκτά από την γέννησή του την Ελληνική Ιθαγένεια». Επιπλέον, προέβλεπε ότι «Τέκνο αλλοδαπών που έχει ολοκληρώσει επιτυχώς την παρακολούθηση έξι τουλάχιστον τάξεων ελληνικού σχολείου στην Ελλάδα και κατοικεί μόνιµα και νόµιµα στην χώρα αποκτά την Ελληνική Ιθαγένεια από την συμπλήρωση του εξαετούς χρόνου φοίτησης». Τέλος, παρείχε στους αλλοδαπούς το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις δημοτικές εκλογές.

Σύμφωνα με στοιχεία σχετικής έκθεσης του υπουργείου Εσωτερικών, τα οποία αφορούν μέχρι τον Απρίλιο του 2012 (1), με βάση τον «νόμο Ραγκούση» έχουν γίνει 9.936 αιτήσεις και έχουν εκδοθεί 155 αποφάσεις πολιτογράφησης. Ο χαμηλός αυτός αριθμός οφείλεται στην αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που προβλέπει ο νόμος λόγω της ανασυγκρότησης των κρατικών δομών από την εφαρμογή του Καλλικράτη, αλλά και στην κακή οικονομική κατάσταση της χώρας η οποία δεν μπορεί να διαθέσει τους απαιτούμενους πόρους. Σε ό,τι αφορά τα παιδιά των αλλοδαπών, με βάση τον νόμο 3838 έχουν υποβληθεί 16.854 αιτήματα απόκτησης ιθαγένειας, και έχουν γίνει δεκτά 6.074. Την ίδια στιγμή είχαν πολιτογραφηθεί 15.710 Βορειοηπειρώτες. Σε ό,τι αφορά το εκλογικό σώμα των δημοτικών εκλογών του 2010, δικαίωμα συμμετοχής απέκτησαν 13.651 αλλοδαποί (3.182 ομογενείς και 10.469 υπήκοοι τρίτων χωρών).

Με βάση τα προαναφερθέντα στοιχεία οι συντάκτες της έκθεσης του ΥΠΕΣ υποστηρίζουν ότι ο νόμος αυτός δεν οδήγησε σε αθρόες «ελληνοποιήσεις» ούτε σε ουσιαστική αλλαγή του εκλογικού σώματος. Όμως, η εικόνα αυτή είναι μία στιγμιαία απεικόνιση της κατάστασης, όπως είχε διαμορφωθεί μέχρι τον Απρίλιο του 2012. Θα πρέπει επίσης να συνεκτιμηθεί το ότι ο αριθμός των «δικαιούχων» πολιτογράφησης βάσει του νόμου 3838 θα αυξανόταν με την πάροδο των ετών. Επομένως, μία ακριβέστερη εικόνα θα δινόταν αν η έκθεση αυτή περιλάμβανε και μία πρόβλεψη για τον αριθμό των πολιτογραφηθέντων αλλοδαπών αν η εφαρμογή του νόμου αυτού συνεχιζόταν μετά την πάροδο πενταετίας, δεκαετίας και δεκαπενταετίας. Μία τέτοια πρόβλεψη θα έδειχνε τις αλλαγές στην σύνθεση του πληθυσμού των Ελλήνων πολιτών και του εκλογικού σώματος σε βάθος χρόνου.

Η προσπάθεια εκτίμησης της δυναμικής του φαινομένου είναι σημαντική καθώς, λόγω της υπογεννητικότητας των Ελλήνων και της αυξημένης γεννητικότητας των αλλοδαπών, ο αλλοδαπός πληθυσμός ο οποίος θα δικαιούταν την ιθαγένεια θα αυξανόταν σημαντικά στο μέλλον. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το 18,8% των γεννήσεων στην χώρα μας κατά το 2010 έγιναν από αλλοδαπές μητέρες (Έθνος, 28/11/2012).

Επιπλέον η επέκταση του δικαιώματος συμμετοχής στις δημοτικές εκλογές σε έναν αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών θα είχε σημαντικές επιπτώσεις καθώς, σύμφωνα με ανάλυση των στοιχείων των εκλογών για τον Δήμο Αθηναίων το 2010 (6), η ψήφος των μεταναστών ήταν πολύ διακριτή από εκείνη των Ελλήνων. Πιο συγκεκριμένα, η ψήφος των μεταναστών κατευθύνθηκε σε δυσανάλογα μεγάλα ποσοστά προς τους συνδυασμούς του νυν δημάρχου Γ. Καμίνη (εκτιμάται σε 34,5%-47% στον αʼ γύρο και σε 73%-100% στον βʼ γύρο) και του Π. Κωνσταντίνου της ΑΝΤΑΡΣΥΑ (εκτιμάται σε 11,5%-19%). Συνεπώς, η αυξανόμενη συμμετοχή αλλοδαπών στο εκλογικό σώμα αναμένεται ότι θα έχει μεγάλα εκλογικά οφέλη για την Αριστερά και την Άκρα Αριστερά. Αυτό ίσως να εξηγεί σε κάποιο βαθμό το γιατί οι χώροι αυτοί δείχνουν ιδιαίτερη σπουδή στην παροχή δικαιωμάτων – και ιδίως του δικαιώματος ψήφου – στους αλλοδαπούς.

Τα προβλήματα με τον νόμο 3838

Κάποιοι από τους πολέμιους του νόμου ισχυρίσθηκαν ότι με τις παραχωρήσεις που αυτός έκανε προς τους αλλοδαπούς καθιστούσε την Ελλάδα μαγνήτη για τους παράνομους μετανάστες. Αυτός ο ισχυρισμός είναι προφανώς ανακριβής καθώς οι διατάξεις του νόμου αφορούσαν νομιμοποιημένους και όχι παράνομους μετανάστες. Επιπλέον, ο παράνομος μετανάστης δεν θα επιχειρήσει να εισέλθει σε μία χώρα προκειμένου μετά από κάποια χρόνια να αποκτήσει την ιθαγένειά της αλλά θα επιχειρήσει να εισέλθει σε μία χώρα όπου η είσοδος θα είναι εύκολη, η σύλληψη και ο επαναπατρισμός δύσκολος και θα έχει και αρκετές πιθανότητες να βρει μία επικερδή απασχόληση. Αν μάλιστα η χώρα αυτή κάνει και αλλεπάλληλες εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις, τότε τόσο το καλύτερο γιʼ αυτόν!

Βασικό πρόβλημα του συγκεκριμένου νομοθετήματος ήταν το οι αλλοδαποί που θα αποκόμιζαν αυτά τα δικαιώματα είχαν νομιμοποιηθεί εκ των υστέρων μέσα από διάτρητες διαδικασίες και χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια σχετική επιστημονική μελέτη αναφορικά με τις ανάγκες και τις χωρητικότητες σε αλλοδαπό εργατικό δυναμικό της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

Επιπλέον, οι υποστηρικτές του νόμου παρέβλεπαν το ότι η κοινωνική ενσωμάτωση των μεταναστών δεν επιβάλλεται με νομοθετικά διατάγματα και με ευσεβείς πόθους αλλά, προκειμένου αυτή να συντελεσθεί, θα πρέπει να έχουν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες και να συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις. Πιο συγκεκριμένα, η κοινωνική ενσωμάτωση εξαρτάται από τις σχετικές στάσεις του γηγενούς και του μεταναστευτικού πληθυσμού αλλά και από την δυνατότητα του μεταναστευτικού πληθυσμού να ενσωματωθεί. Με απλά λόγια, για να επιτευχθεί η κοινωνική ενσωμάτωση θα πρέπει ο φιλοξενούν πληθυσμός να είναι δεκτικός και θετικά διακείμενος προς τον μεταναστευτικό πληθυσμό αλλά και ο μεταναστευτικός πληθυσμός να θέλει πραγματικά να ενσωματωθεί πλήρως και να μπορεί να ενσωματωθεί στην κοινωνία υποδοχής. Σημαντικό ρόλο στα προαναφερθέντα παίζει τόσο το μέγεθος του μεταναστευτικού πληθυσμού όσο και η πολιτισμική του εγγύτητα με τον γηγενή πληθυσμό.

Η πρωτοβουλία αυτή της κυβέρνησης Παπανδρέου παρέβλεπε το γεγονός ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (7), το ποσοστό των αλλοδαπών στην χώρα μας (8,5%) είναι πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (6,6%) αλλά και ότι το ποσοστό των αλλοδαπών που προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ και βρίσκονται στην χώρα μας (7,1%) είναι επίσης πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (4,1%).

Επιπλέον παρέβλεπε το γεγονός ότι οι αποτυχημένοι χειρισμοί του μεταναστευτικού προβλήματος της χώρας από διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα στους γηγενείς απέναντι στους μετανάστες. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας Public Issue (Καθημερινή, 31/1/2010), η οποία διενεργήθηκε μετά την δημοσιοποίηση της πρότασης της τότε κυβέρνησης για αλλαγή του νόμου περί ιθαγένειας, το 59% των Ελλήνων θεωρούσε την μετανάστευση ως βλαπτική για την Ελλάδα και μόνο το 19% ως ωφέλιμη, το 63% των Ελλήνων έκρινε ότι η μεταναστευτική πολιτική είναι λιγότερο αυστηρή από όσο πρέπει, το 88% των Ελλήνων θεωρούσε ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα όριο στον αριθμό των μεταναστών που μπορεί να δεχθεί μία χώρα, ενώ το 60% των Ελλήνων έκρινε ότι η Ελλάδα έχει ξεπεράσει το όριο αυτό. Τέλος, σύμφωνα με την ίδια δημοσκόπηση, η πλειονότητα των Ελλήνων τασσόταν εναντίον τόσο της χορήγησης δικαιώματος ψήφου στις δημοτικές εκλογές όσο και εναντίον της χορήγησης ιθαγένειας στους μετανάστες. Υπήρχε, λοιπόν, περίπτωση η ενσωμάτωση των μεταναστών να επιβληθεί άνωθεν και δια νομοθετημάτων όταν ο γηγενής πληθυσμός εμφορείται από αρνητικές στάσεις απέναντί τους;

Επιπλέον, ούτε οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες ευνοούσαν την κοινωνική ενσωμάτωση των αλλοδαπών. Τα τελευταία χρόνια η ανεργία πλήττει τους αλλοδαπούς σε μεγαλύτερο ποσοστό απʼ ότι τους Έλληνες (33,1% έναντι 24% αντιστοίχως – Δελτίο Τύπου ΕΛΣΤΑΤ, 13/12/2012) ενώ η συντριπτική πλειονότητα (58,3%) του πληθυσμού των αλλοδαπών ηλικίας 18-64 ετών βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας. Για τους Έλληνες το αντίστοιχο ποσοστό φθάνει το 29,7% (Δελτίο Τύπου ΕΛΣΤΑΤ, 2/11/2012). Πώς, λοιπόν, θα μπορούσε να ενσωματωθεί ένας μεγάλος και αυξανόμενος αλλοδαπός πληθυσμός σημαντικό τμήμα του οποίου δεν έχει, σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό, ούτε την δυνατότητα της στοιχειώδους οικονομικής συντήρησης;

Η κυβέρνηση Παπανδρέου, αντί να προσπαθήσει πρώτα να θέσει τις μεταναστευτικές ροές υπό έλεγχο επιτηρώντας τα σύνορα με αυστηρότητα, αυξάνοντας τους ρυθμούς επαναπατρισμού και προχωρώντας στην εκτίμηση των αναγκών της αγοράς εργασίας σε αλλοδαπό εργατικό δυναμικό και των χωρητικοτήτων της κοινωνίας και των υποδομών της χώρας, εμφανίσθηκε να σπεύδει για την παροχή ιθαγένειας στους μετανάστες χωρίς να λαμβάνει υπʼ όψιν της τις υπόλοιπες παραμέτρους του ζητήματος.

Προς μεγάλη απογοήτευση των υποστηρικτών του ο νόμος 3838 κρίθηκε αντισυνταγματικός από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας. Πιο συγκεκριμένα, κρίθηκε αντισυνταγματική η διάταξη που παραχωρεί σε αλλοδαπούς το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις δημοτικές εκλογές καθώς θεωρήθηκε ότι το δικαίωμα αυτό αφορά μόνο Έλληνες πολίτες. Αντισυνταγματικός κρίθηκε και ο τρόπος κτήσης της ιθαγένειας που εισαγόταν με τον νόμο αυτόν καθώς θεωρήθηκε ότι βασιζόταν σε τυπικές προϋποθέσεις (χρόνος νόμιμης διαμονής αλλοδαπού, φοίτηση ορισμένων ετών σε ελληνικό σχολείο κλπ) και όχι σε εξατομικευμένη κρίση για τον δεσμό του αλλοδαπού με το ελληνικό έθνος (Καθημερινή, 14/11/2012).

Η αχίλλειος πτέρνα του «συνταγματικού πατριωτισμού»

Οι θιασώτες του «νόμου Ραγκούση» είδαν το νομοθέτημα αυτό ως μία ευκαιρία να προωθήσουν εμπράκτως την φιλοσοφία του «συνταγματικού πατριωτισμού», η οποία θεωρεί ότι τα έθνη είναι ανοικτές πολιτικές κοινότητες των οποίων ο κύριος συνεκτικός δεσμός δεν είναι η κοινή εθνοτική καταγωγή ή πολιτισμική παράδοση αλλά προκύπτει από την τήρηση κάποιων κοινά αποδεκτών πολιτικών αρχών. Αυτό που παραβλέπουν οι υποστηρικτές αυτού του οράματος είναι το ότι μία εθνική ταυτότητα που να μπορεί να προσαρμόζεται στο ταχέως μεταβαλλόμενο σύγχρονο περιβάλλον και να μπορεί να συμπεριλάβει εθνοτικά και πολιτισμικά διαφορετικούς πληθυσμούς, ούτε «εθνική» μπορεί να είναι, ούτε και να παρέχει κάποια ουσιαστική «ταυτότητα». Όπως ορθά επισημαίνει ο καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Duke Edward Tiryakian: «Το ερώτημα είναι αν ο ʽσυνταγματικός πατριωτισμόςʼ και η συσχέτισή του με πολιτικές αξίες επαρκεί για να παρέξει μία κοινή κουλτούρα, ένα κοινό καλό που να μπορεί να ενσωματώσει τόσο τον γηγενή πληθυσμό όσο και τους νεοεισερχόμενους μετανάστες, ειδικά όπου οι νεοεισερχόμενοι φέρουν ένα πολύ διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο σε σχέση με τον κατεστημένο εθνικό πολιτισμό» (8).

Την απάντηση την δίνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας Christian Joppke (9) ο οποίος υπογραμμίζει ότι «τα φιλελεύθερα έθνη-κράτη χαρακτηρίζονται από μία ενδελεχή απο-εθνικοποίηση, κατά την οποία οι ποικίλες εθνικές ταμπέλες απλά αποτελούν διαφορετικά ονόματα για το ίδιο πράγμα, τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις της ελευθερίας και της ισότητας. Εμφανείς εκφράσεις αυτής της αποεθνικοποίησης είναι οι χωρίς-διακρίσεις μεταναστευτικές πολιτικές, η φιλελευθεροποιημένη νομοθεσία περί υπηκοότητας, και μία γενική αποστασιοποίηση από την παλαιά ιδέα της «αφομοίωσης». Με την εξαίρεση της γλώσσας, οι μόνες σαφείς επιβεβλημένες υποχρεώσεις στους νεοεισερχόμενους είναι οι φιλελεύθερες επιβεβλημένες υποχρεώσεις, με κυριότερη την διαδικαστική δέσμευση στις φιλελεύθερες-δημοκρατικές αρχές» (σελ. 254).

Κατά τον καθηγητή του Πανεπιστήμιου του Harvard Samuel Huntington (10) «ένα Πιστεύω από μόνο του, δεν δημιουργεί ένα έθνος. Ελάχιστα έθνη προσδιορίσθηκαν μόνο από μία ιδεολογία ή σύνολο πολιτικών αρχών. Οι πιο αξιοσημείωτες περιπτώσεις της σύγχρονης εποχής σχετίζονται με τα κομμουνιστικά κράτη. Όταν ο κομμουνισμός έχασε την ελκτικότητά του και το κίνητρο για να διατηρηθούν αυτές οι οντότητες χάθηκε με τον τερματισμό του Ψυχρού πολέμου, όλες, πλην την Βόρειας Κορέας, εξαφανίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από χώρες που προσδιορίζονται από την εθνικότητα, την κουλτούρα και την εθνότητα» (σελ. 465). Και συνεχίζει υπογραμμίζοντας: «Ένα έθνος που προσδιορίζεται μόνο από την πολιτική ιδεολογία είναι ένα εύθραυστο έθνος. Οι αρχές του Πιστεύω – ελευθερία, δημοκρατία, πολιτικά δικαιώματα, μη εφαρμογή διακρίσεων, κράτος δικαίου – είναι δείκτες του τρόπου οργάνωσης μία κοινωνίας. Δεν καθορίζουν την έκταση, τα όρια ή την σύνθεση αυτής της κοινωνίας» (σελ. 466).

 

Παραπομπές

1. Έκθεση υπουργείου Εσωτερικών, Πώς εφαρμόζεται ο Ν. 3838/2010; 

2. Ιωάννης Μ. Νομικός, «Παράνομη Μετανάστευση – Παράγοντας Αποσταθεροποίησης», Επίκαιρα, 29/03-04/04/2012, τεύχος 128, Αθήνα.

3. Πάνος Κωστάκος, Ισλαμιστές και Τρομοκρατία στην Ευρώπη: Η σειρά της Ελλάδας;

4. Η FRONTEX έχει ως αντικείμενο την ασφάλεια των συνόρων της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 2004 και λειτουργεί από το 2005.

5. Commission of the European Communities “Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions: Study on the links between legal and illegal migration”, Brussels 4 June 2004, COM (2004) 412 (final).

6. Κουστένης Παναγιώτης «Δημοτικές εκλογές 2010 στην Αθήνα: ΛΑ.Ο.Σ. ή Κολωνάκι», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τ. 37, Ιούνιος 2011, σελ. 41-68.

7. Eurostat news release “EU citizens living in another Member State accounted for 2.5% of the EU population in 2011”, 105/2012 – 11 July 2012.

8. Tiryakian Edward A. “Assessing Multiculturalism Theoretically: E Pluribus Unum, Sic et Non”, International Journal on Multicultural Societies, vol. 5, no. 1, 2003, p. 33.

9. Joppke Christian “The retreat of multiculturalism in the liberal state: theory and policy”, The British Journal of Sociology, (2004), vol. 55, no. 2, p. 237-257.

10. Huntington Samuel «Ποιοί Είμαστε; Η Αμερικανική ταυτότητα στην εποχή μας», Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2005

 

* Ο Γιάννης Κολοβός είναι επικοινωνιολόγος. Με το θέμα της μετανάστευσης ασχολείται από το 1998 και έχει συγγράψει τα βιβλία «Το Κουτί της Πανδώρας: Παράνομη Μετανάστευση και Νομιμοποίηση στην Ελλάδα» (εκδόσεις «Πελασγός», Αθήνα, 2003), «Το τέλος μίας ουτοπίας: η κατάρρευση των πολυπολιτισμικών κοινωνιών στην Δυτική Ευρώπη» (εκδόσεις «Πελασγός», Αθήνα, 2008), «Μεταναστευτική πολιτική και ενσωμάτωση μεταναστών: η περίπτωση της Ελλάδας» (εκδόσεις «Πελασγός», Αθήνα, 2011) και «Πολυπολιτισμικότητα; Όχι, ευχαριστώ!» (εκδόσεις «Πελασγός», Αθήνα, 2011) . Από το 2009 συνεργάζεται με το Research Institute for European and American Studies (RIEAS) ως Research Associate σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής.  

** Ο Γιάννης Μ. Νομικός είναι Διευθυντής στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Μελετών (RIEAS).

 

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος της 24ης Ιανουαρίου 2013 του περιοδικού Επίκαιρα.

 

 

πηγή : e-grammes               

 

 

Ανάλογα άρθρα : 

 

Η μεταναστευτική πολιτική σε χώρες της ΕΕ

Απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για την ιθαγένεια

 Ωρολογιακή βόμβα οι λαθρομετανάστες

Να πως πληρώνουν οι Έλληνες την λαθρομετανάστευση

Γιατί δεν θα επιλυθεί το μεταναστευτικό πρόβλημα της Ελλάδος !

Ελλάδα, ο παράδεισος των λαθρομεταναστών

Η χαμένη τιμή των Ελλήνων