Η ανοικοδόμηση δεν θα μεταδοθεί από το Twitter

Τα κοινωνικά μέσα έφεραν μεγάλες αλλαγές λέει η Susannah Vila. Δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί η σπουδαιότητά τους στις πρόσφατες εξεγέρσεις. Όμως τα ίδια γεγονότα αυτά μας έδειξαν ότι ένα από τα ισχυρά σημεία των κοινωνικών μέσων – το ότι είναι χωρίς αρχηγό – μπορεί επίσης να αποδειχθεί ότι είναι μία αδυναμία τους.

 

Η ιδέα πίσω από το τραγούδι του 1971 του μουσικού Gil Scott Heron, «η επανάσταση δεν θα μεταδοθεί τηλεοπτικά» δεν ήταν ότι θα ήταν τόσο πολύ δύσκολο να βρεθούν εικόνες διαμαρτυριών στην TV όσο το ότι οι εικόνες αυτές, καθοδηγούμενες από τις ανάγκες των διαφημιστών όπως ήταν, δεν θα αντιπροσώπευαν πραγματικά τη διαμαρτυρία στον δρόμο. «Η επανάσταση» δεν θα «πάει καλύτερα με Coke » ή «καταπολεμήστε τους μικροοργανισμούς που προκαλούν δυσάρεστη αναπνοή,» λέει το τραγούδι. «Η επανάσταση» είναι άνθρωποι, έξω στους δρόμους και “αναζητούν μια πιο ελπιδοφόρα ημέρα».

Οι άνθρωποι αυτοί, όπως έχουν κάνει φανερό οι επαναστάσεις στη Βόρειο Αφρική, στέλνουν σήμερα στον υπόλοιπο κόσμο εικόνες, βίντεο, Tweets και ενημερώσεις άμεσα – χωρίς ενδιάμεσες διαφημίσεις της Coke. Μπορεί να μην το κάνουν όλοι τους, όμως το κάνουν αρκετοί από αυτούς, και υπάρχει λόγος να έχουμε εμπιστοσύνη στην ικανότητα αυτών των με καλή πρόθεση διαδηλωτών και υποστηρικτών να γράφουν στο Tweeter, στα μηνύματα του Facebook, και ανόμοια να ανεβάζουν μια απεικόνιση μιας επανάστασης που είναι ακριβής για τους ανθρώπους που την ζουν.

Ωστόσο, να είμαστε λιγότερο αισιόδοξοι, γύρω από τις προοπτικές για το τι θα έλθει από εκεί και πέρα.

Το ότι ο κόσμος παρακολουθεί εξεγέρσεις στη Βόρειο Αφρική και την Μέση Ανατολή με την σειρά που εμφανίζονται, μετακινούμενος πάντα στην επόμενη επείγουσα ιστορία, δημιουργεί ανησυχίες από τις επιπτώσεις του σημερινού περιβάλλοντος των μίντια για δημοκρατική μετάβαση (ή για την έλλειψη αυτής). Για πολλούς λόγους, είναι δυσκολότερο να μεταδόσεις μέσω Tweeter την ανοικοδόμηση παρά την επανάσταση. Ωστόσο πρώτα αξίζει τον κόπο να τονίσουμε τον ρόλο που τα online εργαλεία και τα κινητά τηλέφωνα έπαιξαν στην τελευταία.

«Η τεχνολογία είναι καλή στο να πληροφορεί σε μια δικτατορία γύρω από το …. πόσοι πολλοί άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι και δεν πιστεύουν την προπαγάνδα»

Στην Τυνησία και στην Αίγυπτο, τα κοινωνικά μέσα επέτρεψαν να διαδοθούν οι πληροφορίες πιο γρήγορα. «Δεν είχα καν ακούσει για την Sidi Bouzid», ένας Τυνήσιος ακτιβιστής μου είπε για την πόλη όπου ο 28 ετών άνεργος Mohamed Bouazizi αυτοπυρπολήθηκε μπροστά από ένα κυβερνητικό κτίριο γραφείων στις 17 Δεκεμβρίου, πυροδοτώντας το κύμα των διαδηλώσεων που τελικά εκδίωξαν τον Πρόεδρο Ben Ali.

Δεν πείραξε το ότι ο ίδιος ο Bouazizi δεν ήταν συχνός χρήστης του διαδικτύου, πολύ λιγότερο ένας online ακτιβιστής. Εκείνο το οποίο μέτρησε ήταν ότι τα νέα της πράξης του διαδόθηκαν γρήγορα από την ύπαιθρο της Τυνησίας μέχρι τις πόλεις, εξαγριώνοντας έναν διογκούμενο νεαρό πληθυσμό που ήταν ήδη στα όρια του μένους.

Σύντομα, χιλιάδες νεαρών ανθρώπων διαμαρτυρόντουσαν εν ονόματι εκείνου που συνέβη στην Sidi Bouzid και καλούσαν τον κόσμο να δώσει σημασία. Όταν μερικά ειδησεογραφικά μέσα το έκαναν, κάλυψαν τις διαμαρτυρίες όχι στέλνοντας τα δικά τους συνεργεία αλλά ψάχνοντας στην ετικέτα για συζήτηση του Twitter (#Sidibouzid) και τα βίντεο που είχαν αναρτηθεί από την περιοχή στο Facebook και το YouTube.

Σε αυτό που ισοδυναμούσε με έναν ενάρετο κύκλο παραγωγής και διασποράς των μίντια , τα δίκτυα όπως το Al Jazeera και το France 24 έπαιζαν βίντεο στην τηλεόραση από τα κινητά τηλέφωνα των διαδηλωτών, οι διαδηλωτές αναρτούσαν περισσότερα βίντεο από τον δρόμο, τα δίκτυα τα έδειχναν αυτά, και πάει λέγοντας. Αυτό συνεχίστηκε μέχρις ότου πολλοί περισσότεροι άνθρωποι ακολουθούσαν το #Sidibouzid από ότι μπορεί να το έκαναν διαφορετικά. Και πολλοί περισσότεροι άνθρωποι συμμετείχαν και ανέβαζαν πληροφορίες από τους δρόμους της Τυνησίας από ό,τι μπορεί να το έκαναν διαφορετικά.

Δεύτερον, τα νέα εργαλεία επικοινωνίας επιτρέπουν στους ανθρώπους να βρίσκουν ο ένας τον άλλο και να εμπλέκονται σε συζητήσεις γύρω από τα τρέχοντα γεγονότα σε περιβάλλοντα όπου η καταπίεση το κάνει αυτό πολύ πιο δύσκολο. Στην Αίγυπτο, για παράδειγμα, δεν μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε ομάδες περισσότερων των 5 ατόμων σύμφωνα με τον νόμο έκτακτης ανάγκης, όμως στην πορεία της περιόδου των 6 ετών μεταξύ την εμφάνισης του Αιγυπτιακού Κινήματος για Αλλαγή το 2004 και της εκστρατείας του καλοκαιριού του 2010 εναντίον της αστυνομικής θηριωδίας, ο αριθμός των Αιγυπτίων στο Facebook αυξήθηκε χονδρικά κατά 4 εκατομμύρια.

Στα εικονικά φόρα, οι δικτυωμένοι Αιγύπτιοι – γενικά νεώτεροι και περισσότερο μορφωμένοι – συνδεόντουσαν μεταξύ τους και εξέφραζαν οργή online όταν δεν μπορούσαν να το κάνουν στο δρόμο. Ο δημοσιογράφος Nicholas Kristof, ο οποίος κάλυψε τις διαμαρτυρίες στην πλατεία Tiananmen το 1989 και που ήταν φέτος στην Αίγυπτο και στο Μπαχρέιν, υπογράμμισε το φαινόμενο αυτό σε μια συζήτηση που είχα μαζί του, λέγοντας «η τεχνολογία είναι καλή στο να πληροφορεί σε μια δικτατορία γύρω από το…. πόσοι πολλοί άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι και δεν πιστεύουν την προπαγάνδα».

Και ενώ οι νεαροί και μορφωμένοι Αιγύπτιοι αντάλλασαν ιδέες online, διογκώθηκαν οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές απογοητεύσεις του υπολοίπου πληθυσμού. Μέχρι το 2011, όταν ξεκίνησε η αναταραχή, ένα αμοιβαία ενισχυόμενο κανάλι επικοινωνίας άρχισε να μορφοποιείται μεταξύ της online μειοψηφίας και όλων των άλλων. Πράγματι, οι περισσότεροι δεν ήταν μέσα στο Facebook ή στο Twitter, όμως οι πληροφορίες εξαπλώθηκαν από τα δίκτυα στην κοινωνία γενικότερα.

Ως ένα παράδειγμα, θυμηθείτε μια εικόνα που βγήκε στο Twitter στη διάρκεια του απογείου των αιγυπτιακών διαμαρτυριών, που έδειχνε έναν ηλικιωμένο, αποκαμωμένο άνδρα να κρατά μια ταμπέλα που έγραφε «σε ευχαριστούμε αιγυπτιακή νεολαία του Facebook». Για εκείνον, το Facebook δεν έπαιζε ρόλο όπως το αντιλαμβανόταν γιατί το χρησιμοποιούσε για την επανάσταση αλλά μάλλον επειδή βοήθησε τους νέους ανθρώπους που την ξεκίνησαν να κινητοποιήσουν ο ένας τον άλλο.

Μεγαλώνοντας κάποιος έχοντας το δικαίωμα της αμεσότητας που παρέχεται από τα online εργαλεία κάνει πιο πιθανό το να πολεμήσει για αυτή, εάν καταργηθεί.

Οι ιστορίες (όπως εκείνες του Mohamed Bouzizi ή του Khaled Said) και οι άνθρωποι τροφοδότησαν την επανάσταση γιατί η συμπεριφορά τους κάνει την διαφορά, και ένα θεμελιωδώς αλλαγμένο περιβάλλον πληροφόρησης διαμορφώνει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Το ίδιο το περιβάλλον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις για τον ακτιβισμό.

Στην Αίγυπτο, το διαδίκτυο δεν ήταν ευρέως λογοκριμένο. Οι νέοι άνθρωποι ήταν μαθημένοι στην αμεσότητα του Facebook και του Twitter, έτσι όταν έχασαν την πρόσβαση σε αυτό ως αποτέλεσμα της προσπάθειας του Προέδρου Μουμπάρακ να καταστείλει τις διαμαρτυρίες κλείνοντας το διαδίκτυο, αυτοί οι «ακτιβιστές του πληκτρολογίου» πλημμύρισαν τους δρόμους. Μεγαλώνοντας κάποιος έχοντας το δικαίωμα της αμεσότητας που παρέχεται από τα online εργαλεία κάνει πιο πιθανό το να πολεμήσει για αυτή, εάν καταργηθεί.

Μπορούν όμως οι ακτιβιστές των πληκτρολογίων να κυβερνήσουν ένα κράτος, και μπορούν να το κάνουν χωρίς την υποστήριξη του διεθνούς ακροατηρίου που ήταν τόσο προσηλωμένο στα γεγονότα της επανάστασης τους;

Αυτό είναι το ερώτημα με το οποίο θα πρέπει τώρα να καταπιαστούν οι θεατές.

Τα προαναφερθέντα οφέλη των κοινωνικών μέσων για την κινητοποίηση και την οργάνωση είναι στη ζυγαριά περισσότερο επιζήμια για τη διακυβέρνηση. Κοιτάξτε την Αίγυπτο, όπου οι επαναστάτες γνωρίζουν πολύ καλά ότι η επανάστασή τους δεν έχει τελειώσει, όμως δεν φαίνεται να μπορούν να προσδιορίσουν την σωστή πολιτική ηγεσία για να καλύψει το κενό της εξουσίας ανάμεσα στις τάξεις τους. Είναι τουλάχιστον αλλόκοτο να πω ότι οι προσπάθειές τους για να το κάνουν αυτό θα ήταν πιο επιτυχημένες εάν είχαν κάποιον στην κορυφή της δομής της επαναστατικής ηγεσίας. Και όμως αυτή η έλλειψη μιας παραδοσιακής, ιεραρχικής δομής είναι ένα από τα πιο σημαντικά σημεία της εξέγερσης της 25ης Ιανουαρίου και των κινημάτων του 21ου αιώνα γενικά.

Δεν εκπλήσσει πια ένα φόρουμ του Facebook να πιάσει την σωστή πλευρά της κατάστασης και να εκραγεί σε αριθμούς, οδηγώντας συχνά σε offline αλλαγή και να δημιουργήσει απροσδόκητα, αναπάντεχα, και ακόμη και απροσχεδίαστα ηγέτες. Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ηγέτες αυτοί δεν έχουν τα προσόντα που είναι απαραίτητα για ενίσχυση των νέων τους οπαδών, για την οικοδόμηση ικανοτήτων και για να αναπτύξουν την εκστρατεία τους σε ένα βιώσιμο οργανισμό ή κυβέρνηση.

 

Η Susannah Vila είναι διευθύντρια περιεχομένου και προσέγγισης στο Movements.org, έναν οργανισμό που είναι αφιερωμένος στην αναγνώριση, σύνδεση και υποστήριξη νέων ανθρώπων που χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να οργανώσουν κοινωνική αλλαγή.

 

Πηγή : Δελτίο ΝΑΤΟ                  

Οι φωτογραφίες είναι από sameerissa